زخم فشاری چیست و بهترین روش درمان زخم بستر کدام است ؟(1403)

زخم بستر یا فشاری چیست ؟

در این مثاله در مورد درمان زخم بستر بحث خواهیم کرد، زخم بستر یا زخم فشاری نوعی آسیب پوستی است که در نتیجه فشار طولانی مدت و مداوم به بافت های نرم در برابر یک سطح سفت ایجاد می شود. این فشار باعث محدود شدن جریان خون به آن ناحیه شده و در نهایت منجر به مرگ سلولی و تشکیل زخم می گردد. زخم های فشاری معمولا در نواحی استخوانی مانند پاشنه پا، لگن، کفل ها و آرنج ها که در معرض فشار بیشتری قرار دارند، رخ می دهند.

عوامل اصلی ایجاد زخم بستر یا زخم فشاری

عوامل اصلی ایجاد زخم بستر یا زخم فشاری عبارتند از:

1. فشار – فشار مداوم و طولانی مدت بر روی بافت نرم در برابر یک سطح سخت، مانند استخوان های برجسته بدن مانند پاشنه پا، لگن، کفل ها و آرنج ها.
2. اصطکاک – اصطکاک یا سایش بین پوست و سطح زیرین مانند ملحفه یا تشک می تواند باعث آسیب به پوست شود.
3. کشش – کشیده شدن یا فشرده شدن بافت نرم که می تواند در اثر حرکات نادرست یا حمل نامناسب بیمار رخ دهد.
4. رطوبت – رطوبت و خیس بودن طولانی مدت پوست، به دلیل تعریق، ادرار یا مدفوع که باعث نرم شدن پوست می شود.
5. سوء تغذیه – کمبود پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی به دلیل رژیم غذایی نامناسب یا مشکلات جذب مواد مغذی.
6. کاهش تحرک – عدم تغییر وضعیت منظم که منجر به فشار طولانی مدت بر نقاط خاصی از بدن می شود.
7. سن بالا – پوست افراد مسن شکننده تر است و در معرض خطر بیشتری برای ایجاد زخم قرار دارد.
8. بیماری های زمینه ای – شرایطی مانند دیابت، بیماری عروق محیطی و اختلالات متابولیسمی ریسک را افزایش می دهند.

کنترل و مدیریت صحیح این عوامل خطر نقش مهمی در پیشگیری و درمان زخم های فشاری ایفا می کند.

مراحل ایجاد زخم فشاری و بستر

مراحل ایجاد زخم بستر یا زخم فشاری به شرح زیر است:

مرحله 1 (آسیب پوستی فشرده):
در این مرحله، ناحیه پوست سرخ رنگ، گرم و سفت به نظر می رسد. ممکن است همراه با گزگز یا درد باشد. این آسیب هنوز فاقد زخم باز می باشد.

مرحله 2 (آسیب پوستی عمقی):
در مرحله دوم، یک زخم باز و سطحی در پوست تشکیل شده که شبیه به یک زخم سوختگی می باشد. ممکن است با یک تاول پر از مایع یا یک جراحت باز با زخم صورتی رنگ همراه باشد.

مرحله 3 (آسیب عمقی فاشیا):
در این مرحله، آسیب از پوست فراتر رفته و به لایه های عمیق تر بافت نرم مانند فاشیا رسیده است. زخم دارای ظاهر کرم رنگ یا خاکستری با حفره می باشد.

مرحله 4 (آسیب وسیع عمقی):
مرحله چهارم، پیشرفته ترین مرحله زخم فشاری است که در آن آسیب به عضله، تاندون یا استخوان رسیده است. زخم ممکن است با حفره بزرگ و بافت نکروزه یا گنگرن همراه باشد.

غیرقابل طبقه بندی:
در برخی موارد، عمق واقعی زخم به دلیل وجود اسکار، نکروز یا پانسمان امکان پذیر نیست و طبقه بندی آن تا زمان پاکسازی زخم میسر نمی باشد.

شناسایی و درمان به موقع هر مرحله از زخم بستر برای پیشگیری از پیشرفت آسیب و عوارض بسیار حائز اهمیت است.

مقاله ویژه : کلینیک زخم چیست ؟

اقدامات اولیه درمان زخم بستر

اقدامات اولیه درمان زخم بستر شامل سه اصل اساسی می باشد: برطرف کردن فشار، مراقبت از زخم و کنترل عفونت. در ابتدا، باید فشار وارده بر روی زخم را به طور کامل برطرف نمود. این امر از طریق تغییر وضعیت بیمار، استفاده از تشک های فشار هوا، بالش های محافظ و کاهش زمان نشستن یا خوابیدن در یک وضعیت انجام می گیرد. تغییرات وضعیتی باید هر دو ساعت یکبار انجام شوند تا از ایجاد فشار مجدد جلوگیری شود.

مرحله بعدی، مراقبت از زخم است که شامل پاکسازی زخم از بافت های مرده و ترشحات با استفاده از محلول های شستشو، پانسمان مناسب و استفاده از پمادهای ترمیم دهنده می باشد. پانسمان ها باید به طور منظم و با احتیاط تعویض شوند تا از آلودگی مجدد جلوگیری شود. در صورت عدم پیشرفت در روند ترمیم، ممکن است نیاز به روش های پیشرفته تر مانند پانسمان های مدرن یا درمان های بیولوژیک باشد.

در نهایت، کنترل عفونت از اهمیت بالایی برخوردار است. علائم عفونت شامل تب، قرمزی، تورم، ترشح چرکی و بوی نامطبوع می باشد که در این صورت باید درمان آنتی بیوتیکی مناسب شروع شود. رعایت بهداشت و استریل کردن وسایل مورد استفاده نیز در پیشگیری از عفونت بسیار مهم است. با اجرای صحیح این اقدامات اولیه، روند ترمیم زخم تسریع شده و از عوارض جدی آن پیشگیری می شود.

روش های پیشرفته درمان زخم بستر(پانسمان های مدرن،تراپی های بیولوژیک و جراحی)

در مواردی که زخم های فشاری با روش های معمول پاسخ مناسبی نمی دهند، از روش های پیشرفته تر درمانی استفاده می شود. پانسمان های مدرن یکی از این روش ها هستند که با استفاده از مواد پیشرفته مانند هیدروژل ها، هیدروکلوئیدها، آلژینات ها و فوم ها، محیط مرطوب و مناسبی برای ترمیم زخم فراهم می کنند. این پانسمان ها می توانند جذب ترشحات، کنترل عفونت و تسریع روند ترمیم را تسهیل نمایند.

در کنار پانسمان های مدرن، تراپی های بیولوژیک مانند سلول درمانی، پلاسمای غنی از پلاکت و مهندسی بافت نیز در درمان زخم های مقاوم کاربرد دارند. این روش ها با استفاده از سلول ها و فاکتورهای رشد طبیعی، فرآیند ترمیم را تحریک و تسریع می بخشند.

در نهایت، در موارد شدید و عمیق که با روش های محافظه کارانه پاسخ نمی دهند، جراحی ممکن است لازم باشد. برداشتن بافت های مرده یا آلوده، آزادسازی فشار و پیوند پوست یا بافت از جمله اقدامات جراحی برای زخم های فشاری هستند. البته جراحی همیشه آخرین گزینه درمانی در نظر گرفته می شود.

استفاده از این روش های پیشرفته باید تحت نظر متخصصین زخم و بر اساس شرایط بیمار انجام شود تا بهترین نتیجه درمانی حاصل گردد.

نکات تغذیه ای برای بهبود زخم بستر

نکات تغذیه ای زیر برای بهبود روند ترمیم زخم های فشاری بسیار حائز اهمیت هستند:

1. کالری و پروتئین کافی: افراد دچار زخم بستر نیازمند دریافت کالری و پروتئین بیشتری هستند تا بافت های آسیب دیده بتوانند ترمیم شوند. رژیم غذایی باید حاوی منابع پروتئین با کیفیت بالا مانند گوشت، لبنیات، تخم مرغ و حبوبات باشد.
2. ویتامین ها و مواد معدنی: ویتامین های گروه B، ویتامین C، ویتامین A، روی و آهن نقش مهمی در فرآیند ترمیم زخم دارند. منابع غنی این مواد مغذی شامل میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، گوشت قرمز و لبنیات می باشند.
3. پروتئین و کالری تزریقی: در صورت عدم توانایی دریافت کافی از طریق خوراکی، ممکن است نیاز به تغذیه تزریقی یا رژیم های غنی شده تغذیه ای باشد.
4. آب و مایعات کافی: دریافت کافی مایعات برای جلوگیری از کم آبی بدن که می تواند روند ترمیم را کند کند، ضروری است.
5. مکمل های تغذیه ای: در برخی موارد، مکمل هایی مانند آرژنین، گلوتامین، ویتامین C و روی ممکن است برای تسریع بهبودی تجویز شوند.
6. کنترل قند خون: در افراد دیابتی، کنترل قند خون از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا قند خون بالا می تواند روند ترمیم را کند کند.

ارزیابی وضعیت تغذیه ای و تأمین نیازهای تغذیه ای بیمار بخش جدایی ناپذیر از درمان جامع زخم های فشاری است.

نقش تخت و تشک در پیشگیری و درمان زخم فشاری

تخت و تشک نقش بسیار مهمی در پیشگیری و درمان زخم های فشاری ایفا می کنند:

1. پیشگیری از فشار: تشک های استاندارد معمولی خطر زیادی برای ایجاد فشار بر روی نقاط برجسته بدن دارند. تشک های ضد فشار یا تشک های فشار هوا با طراحی ویژه برای توزیع یکنواخت وزن بدن، از اعمال فشار زیاد بر نقاط خاصی جلوگیری می کنند.
2. کاهش اصطکاک: سطوح صاف و لغزنده تخت و تشک باعث کاهش اصطکاک بین پوست و سطح می شوند که این امر خطر آسیب پوستی را کم می کند.
3. راحتی و تغییر وضعیت: تخت های برقی و تشک های قابل تنظیم، تغییر وضعیت منظم بیمار که یکی از اصول اصلی پیشگیری است را آسان می کنند.
4. انطباق پذیری: تشک های فشار هوا قابلیت انطباق با شکل بدن را دارند و فشار را در نقاط مختلف متعادل می کنند.
5. محافظت از نواحی حساس: استفاده از بالش های ژله ای یا فوم زیر نقاط پر استخوان مانند پاشنه پا می تواند از فشار این نواحی جلوگیری کند.
6. مراقبت های ویژه: در موارد زخم فشاری موجود، با استفاده از تشک های محافظ از فشار زخم جلوگیری شده و روند ترمیم تسهیل می شود.

انتخاب تخت و تشک مناسب بسته به وضعیت بیمار و میزان خطر زخم فشاری باید توسط کادر درمان صورت گیرد. استفاده صحیح از این تجهیزات می تواند نقش بسزایی در پیشگیری و درمان زخم های فشاری داشته باشد.

مراقبت های ادامه دار پس از ترمیم زخم بستر

مراقبت های ادامه دار پس از ترمیم زخم بستر برای پیشگیری از عود آن بسیار حائز اهمیت است. برخی از این مراقبت ها عبارتند از:

1. ادامه تغییر وضعیت منظم: حتی پس از ترمیم کامل زخم، باید تغییر وضعیت هر 2 ساعت یکبار برای پیشگیری از فشار مجدد انجام شود.
2. مراقبت از پوست: ناحیه ترمیم یافته باید مرتب برای سرخی، گرمی یا تورم بررسی شود. استفاده از کرم های نرم کننده و مرطوب کننده برای محافظت از پوست توصیه می شود.
3. کنترل عفونت: هرگونه علامت عفونت مانند تب، قرمزی، تورم یا ترشح باید به سرعت گزارش و درمان شود.
4. تغذیه مناسب: رژیم غذایی سرشار از پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی باید برای تقویت بافت های جدید ادامه یابد.
5. کنترل بیماری های زمینه ای: شرایطی مانند دیابت، کم خونی یا بیماری های متابولیک باید به خوبی کنترل شوند.
6. استفاده از تجهیزات حفاظتی: بالش های فشار هوا، تشک های ضد فشار یا دیگر تجهیزات حفاظتی باید به طور مداوم مورد استفاده قرار گیرند.
7. فعالیت و تحرک: با افزایش تحرک و فعالیت بدنی، جریان خون بهتر شده و فشار بر نقاط خاصی کاهش می یابد.
8. پیگیری منظم: ویزیت های منظم با تیم مراقبت از زخم برای ارزیابی وضعیت و تنظیم برنامه مراقبتی ضروری است.

رعایت دقیق این مراقبت های ادامه دار می تواند خطر عود زخم های فشاری را تا حد زیادی کاهش دهد.

پیشگیری از عود زخم بستر

پیشگیری از عود زخم بستر از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا عود می تواند روند درمان را با چالش مواجه کند و خطر عوارض جدی تر را افزایش دهد. برخی از اقدامات کلیدی برای پیشگیری از عود عبارتند از:

1. تغییر وضعیت منظم: انجام تغییر وضعیت هر 2 ساعت یا طبق دستور پزشک برای جلوگیری از فشار مداوم بر یک ناحیه خاص ضروری است.
2. استفاده از تجهیزات کاهنده فشار: بکارگیری تشک های فشار هوا، بالش های حفاظتی و دیگر تجهیزات مخصوص برای کاهش فشار بر نقاط پر استخوان بدن بسیار مهم است.
3. مراقبت از پوست: شستشوی منظم، خشک نگه داشتن پوست، استفاده از کرم های نرم کننده و بررسی روزانه برای هرگونه علامت قرمزی یا تورم ضروری است.
4. تغذیه مناسب: دریافت کالری، پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی کافی برای حمایت از سلامت پوست و ترمیم بافت ها لازم است.
5. کنترل بیماری های زمینه ای: مدیریت شرایطی مانند دیابت، بیماری عروق محیطی و اختلالات متابولیسمی که خطر زخم را افزایش می دهند، ضروری است.
6. افزایش تحرک: تشویق و کمک به بیمار برای افزایش فعالیت و حرکت به منظور بهبود گردش خون و کاهش فشار بر نقاط خاصی از بدن.
7. آموزش و مراقبت در منزل: آموزش بیمار و مراقبان در خصوص تکنیک های پیشگیری از زخم و مراقبت صحیح در منزل بسیار مهم است.
8. پیگیری منظم: ویزیت های منظم با تیم مراقبت از زخم برای ارزیابی ریسک، تنظیم برنامه مراقبتی و شناسایی زودهنگام هرگونه مشکل ضروری است.

با اجرای دقیق این اقدامات پیشگیرانه، خطر عود زخم های فشاری به میزان قابل توجهی کاهش می یابد و بیماران می توانند از پیامدهای ناگوار آن در امان بمانند.

سوالات رایج